Onder de Nederlandse bevolking heerst een groot wantrouwen
jegens bestuurlijke en zakelijke leiders, zo meldt het Communicatiebureau
Edelman. Dat ligt toch wel voor de hand met het stel waar wij het mee moeten
doen. Tijdens de laatste verkiezingen (verpakt als Idols) beweerden Diederik
Samson en Mark Rutte het tegendeel van wat ze sinds de verkiezingen 'in naam
van het landsbelang' uitvoeren (bijvoorbeeld over Europa, de zorg en de sociale
zekerheid). Wanneer ze daar op aan gesproken worden, heet dat 'coalitiedwang',
of 'ik kan immers niet weglopen voor de verantwoordelijkheid'. Het verloochenen
van principes is de norm.
Politici verhullen hun gebrek aan visie door groepen tegen
elkaar uit te spelen (hoge inkomens versus lage, jong versus oud). Van de
senatoren in de 'verpolitiekte' Eerste Kamer is bekend dat die vrijwel altijd
zakelijke (en dus politieke) belangen nastreven. Om over de bestuurders in de
publieke sector maar te zwijgen. Jarenlang konden die immers ongestoord hun zakken
vullen dankzij de toezichthoudende Raden van Commissarissen (RvC), die betaald
worden om een oogje in het zeil te houden. Niet zelden zijn deze RvC's
geselecteerd uit een vriendenclubje, en altijd en eeuwig lid van de VVD, PvdA,
het CDA en D66. En natuurlijk niet te vergeten de bankiers die voor hun riante
bonussen met het geld van spaarders onverantwoorde risico's durfden te nemen,
omdat ze wisten dat ze gered zouden worden door de overheid mocht het misgaan.
En mis ging het.
Het gaat hierbij niet om incidenten, wat we aan het begin
van de crisis nog dachten, maar om een verziekte moraal die ons land veel meer
in bezit heeft genomen dan in welk ander westers land ook, naar nu blijkt. De
huidige thermometer van het Sociaal en Cultureel Planbureau sluit naadloos aan
op het onderzoek van bureau Edelman en verklaart dat meer dan driekwart van de
Nederlanders vindt dat het in ons land steeds meer 'ieder voor zich' wordt.
Deze ik-cultuur zorgt voor onverdraagzaamheid en afnemende saamhorigheid. We
leven in een tijd dat, wanneer je het doel niet wilt behalen omdat dit ten
koste van een ander zou kunnen gaan, je gezien wordt als een loser.
De oorzaak van deze moreel verwrongen toestand waar we in
terecht zijn gekomen? Het heilige geloof in de ideologie van het 'ik-zijn' zou
je kunnen stellen, met een ziekelijke focus op geld. Een mentaliteit die
volgens psychotherapeut Paul Verhaeghe is doorgedrongen tot op de werkvloer.
Het merendeel van de depressies tegenwoordig is volgens hem gerelateerd aan het
werk. Zoals het verlies van een baan, pesterijen tussen collega's onderling of
conflicten met de baas. 'We zijn hypercompetitief geworden', een 'indoctrinatie
die begint in het competentiegerichte onderwijs', stelt Verhaeghe. De leerling
moet ondernemer van het ik-zijn worden en wordt afgerekend op zijn succes of
falen (Filosofiemagazine, februari 2013).
Deze 'ieder voor zich cultuur' is nu nét de filosofie die de
VVD en de PvdA al decennia lang aan de man brengt (met steun van ideologische
medestanders D66 en het CDA). De paradox is dat men gelooft dat een heleboel
individuele belangen tezamen opgeteld gunstig zijn voor het algemeen belang,
oftewel een florerende economie waarin iedereen gelukkig is. Het zijn deze
partijen die met hun obsessie (deregulering van de financiële sector en de
overheid als bedrijf) de problemen hebben veroorzaakt waar we heden ten dage
mee zitten opgescheept en waar we voorlopig niet vanaf zijn: economische crisis
als gevolg van een diepe morele crisis.
Moeten de huidige leiders die oplossen? Dat is vragen aan
Kim Holland of ze niet Jehova's Getuige wil worden. Je zou daarom kunnen zeggen
dat het volk de leiders verdient die het koos.
Kretz
Kretz